Quận 4, một trong những quận nằm trong trung tâm thành phố Hồ Chí Minh, không chỉ nổi bật về sự phát triển kinh tế, văn hóa mà còn là một địa phương lưu giữ nhiều dấu ấn lịch sử sâu sắc.
Câu nói “Nhất Quận 4, nhì Quận 8” là câu cửa miệng nổi tiếng từ thập niên 90 của thế kỷ trước về Sài Gòn, đặc biệt là những người gắn bó với khu vực này. Đây là câu ví von về mức độ phức tạp lẫn giang hồ của hai khu vực này ở Sài Gòn trước kia. Đó là quá khứ từ lâu rồi, nếu bạn chưa quay lại Quận 4 thì bây giờ phải ngỡ ngàng trước sự thay đổi văn minh cũng như sự giàu có bởi những khu chung cư hiện đại được mọc lên nơi đây.
Bài viết này sẽ đưa bạn tìm hiểu về lịch sử hình thành Quận 4, những dấu ấn qua các thời kỳ và sự phát triển không ngừng của khu vực này.
1. Giới thiệu chung về Quận 4
Vùng đất Khánh Hội xưa tức Quận 4 ngày nay được hình thành bởi các khu vực Khánh Hội, Vĩnh Hội, Cây Bàng, Xóm Chiếu, cù lao Nguyễn Kiệu từ khi Nguyễn Hữu Cảnh vào Nam, lập phủ Gia Định (1693-1698). Vùng đất này trước đây có nhiều tên gọi như: Tam Hội, Khánh Hội, Khánh Hoà, Khánh Bình, Bình Ý, Tân Vĩnh, Vĩnh Khánh … thuộc tổng Dương Hoà, huyện Tân Bình. Thời kỳ thực dân Pháp xâm lược, Quận 4 được biết đến bởi những tên địa danh như Xóm Chiếu, Khánh Hội (đây là những tên gọi quen thuộc của người dân Sài Gòn – Gia Định khi nói đến vùng đất Quận 4). Địa danh Quận 4 được dùng từ năm 1959 suốt cho đến ngày nay.
Quận 4 là một trong các quận nội thành của thành phố Hồ Chí Minh, nằm ở phía Nam sông Sài Gòn. Với diện tích khoảng 4,3 km² và dân số đông đúc, dân số năm 2022 của quận là 199.329 người, mật độ dân số đạt 47.686 người/km², đông nhất so với các quận ở thành phố và cả nước.
Quận 4 có vị trí chiến lược quan trọng trong việc kết nối các quận trung tâm của thành phố.
- Phía Bắc: Tiếp giáp với Quận 1, qua sông Sài Gòn. Đây là khu vực trung tâm của thành phố, nơi tập trung nhiều hoạt động thương mại, dịch vụ, văn hóa.
- Phía Đông: Tiếp giáp với Quận 7, qua kênh Tẻ. Quận 7 là khu vực phát triển mạnh về kinh tế và là nơi có các khu đô thị mới như Phú Mỹ Hưng.
- Phía Nam: Tiếp giáp với Quận 8, qua kênh Đôi và một phần kênh Tẻ. Quận 8 là khu vực dân cư đông đúc, với nhiều khu chợ và các hoạt động thương mại nhỏ.
- Phía Tây: Tiếp giáp với Quận 5, qua đường Nguyễn Trãi. Quận 5 nổi tiếng với các khu vực như Chợ Lớn, nơi có cộng đồng người Hoa sinh sống đông đảo.
Vị trí tiếp giáp này giúp Quận 4 trở thành một khu vực trung tâm, thuận tiện trong việc di chuyển và giao thương với các quận xung quanh.
Quận 4 không chỉ nổi tiếng với các khu vực phát triển nhanh chóng, mà còn có những phường gắn liền với tên tuổi của các địa danh nổi tiếng, đặc biệt là lịch sử hình thành Quận 4 và sự phát triển qua từng giai đoạn. Những biến động lịch sử đã tạo nên một Quận 4 đa dạng và năng động như hôm nay.
Xem thêm: Quận 7 có bao nhiêu phường? Được thành lập khi nào?
2. Lịch sử hình thành Quận 4: Những cột mốc quan trọng
2.1 Thời Pháp thuộc
Ngày 31 tháng 8 năm 1933, Khu Sài Gòn – Chợ Lớn thành lập thêm quận 4. Quận 4 khi đó thuộc khu vực thành phố Chợ Lớn cũ trước năm 1931, ngày nay thuộc địa giới Quận 5, Quận 8 và Quận 10 của Thành phố Hồ Chí Minh.
Ngày 30 tháng 6 năm 1951, Thủ tướng chính quyền Quốc gia Việt Nam ký sắc lệnh số 311-cab/SG đổi tên Khu Sài Gòn – Chợ Lớn thành Đô thành Sài Gòn – Chợ Lớn. Lúc này, Quận 4 thuộc Đô thành Sài Gòn – Chợ Lớn.
2.2 Thời Việt Nam Cộng hòa
Theo sắc lệnh số 143/NV ngày 22 tháng 10 năm 1956 của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm, Đô thành Sài Gòn – Chợ Lớn đổi tên thành Đô thành Sài Gòn. Khi đó, quận 4 lại thuộc Đô thành Sài Gòn.
Ngày 27 tháng 3 năm 1959, Tổng thống Việt Nam Cộng hòa ban hành Nghị định số 110-NV về việc phân chia sáu quận đang có thành tám quận mới: Nhứt, Nhì, Ba, Tư, Năm, Sáu, Bảy và Tám (trừ ba quận: Nhứt, Nhì, Ba giữ nguyên, các quận còn lại đều đổi tên và thay đổi địa giới hành chính). Lúc này, quận 4 (quận Tư) trùng với địa giới thuộc quận 6 cũ, có 04 phường: Bến Xà Lan, Lý Nhơn, Xóm Chiếu, Vĩnh Hội.
Năm 1962, quận Tư giải thể phường Bến Xà Lan; lập mới 02 phường: Cây Bàng và Khánh Hội. Như thế quận có 05 phường. Cho đến ngày 29 tháng 4 năm 1975, quận 4 (quận Tư) gồm 05 phường: Cây Bàng, Khánh Hội, Lý Nhơn, Xóm Chiếu, Vĩnh Hội.
2.3 Từ năm 1975 đến nay
Sau khi Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam tiếp quản Đô thành Sài Gòn và các vùng lân cận vào ngày 30 tháng 4 năm 1975, ngày 3 tháng 5 năm 1975 thành phố Sài Gòn – Gia Định được thành lập. Lúc này, quận 4 (quận Tư) thuộc thành phố Sài Gòn – Gia Định cho đến tháng 7 năm 1976.
Ngày 20 tháng 5 năm 1976, tổ chức hành chánh thành phố Sài Gòn – Gia Định được sắp xếp lần hai (theo quyết định số 301/UB ngày 20 tháng 5 năm 1976 của Ủy ban Nhân dân Cách mạng thành phố Sài Gòn – Gia Định). Theo đó, vẫn giữ nguyên quận 4 cũ có từ trước đó. Lúc này, các phường cũ đều giải thể, lập các phường mới có diện tích, dân số nhỏ hơn và mang tên số. Quận 4 có 18 phường, đánh số từ 1 đến 18.
Ngày 2 tháng 7 năm 1976, Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá VI, kỳ họp thứ 1 chính thức đổi tên thành phố Sài Gòn – Gia Định thành Thành phố Hồ Chí Minh. Quận 4 trở thành quận trực thuộc Thành phố Hồ Chí Minh.
Quận 4 hiện nay là một trong những quận có tốc độ đô thị hóa nhanh của Thành phố Hồ Chí Minh. Với vị trí gần trung tâm, Quận 4 ngày càng thu hút dân cư và các doanh nghiệp đến đầu tư.
Quận 4 cũng đang dần trở thành một khu vực văn hóa, giải trí và ẩm thực nổi bật với nhiều nhà hàng, quán cà phê, và điểm đến du lịch hấp dẫn.
Với lịch sử phong phú từ một khu vực cảng biển sầm uất đến một đô thị hiện đại, Quận 4 đang ngày càng phát triển và giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển chung của Thành phố Hồ Chí Minh.
3. Quá khứ hào hùng của Quận 4
Quận 4 không chỉ có lịch sử hình thành từ những ngày đầu, mà còn là một phần của những cuộc chiến đấu anh hùng trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam. Nơi đây đã chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử quan trọng, đặc biệt là trong những năm tháng chiến tranh.
3.1. Quận 4 trong cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ
Trong kháng chiến chống Pháp và sau đó là cuộc chiến tranh chống Mỹ, Quận 4 là nơi ghi dấu nhiều chiến tích lịch sử. Khu vực này đã từng là nơi diễn ra nhiều trận đánh ác liệt và cũng là địa điểm che giấu, trú ẩn của nhiều chiến sĩ cách mạng. Cùng với sự phát triển của thành phố Hồ Chí Minh, Quận 4 cũng đã ghi lại những dấu ấn không thể quên trong cuộc đấu tranh giành lại độc lập tự do cho dân tộc.
3.2. Các cuộc biểu tình và phong trào cách mạng
Không thể không nhắc đến những cuộc biểu tình lớn và phong trào cách mạng đã diễn ra tại Quận 4 vào những năm 1950, khi mà phong trào đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân Pháp và quân đội Mỹ đang ngày càng mạnh mẽ. Quận 4, với vị trí chiến lược, là nơi tổ chức nhiều cuộc biểu tình và hoạt động cách mạng quan trọng.
4. Những thay đổi về hành chính và các phường Quận 4
Quận 4 ngày nay gồm có 10 phường, từ Phường 1 đến Phường 18 (trong đó nhiều phường đã được sáp nhập lại trong quá trình quy hoạch không còn địa danh như Phường 6, 7, 10, 11, 14 và 17). Mỗi phường đều mang một đặc trưng riêng biệt về lịch sử và phát triển. Mỗi phường có một nét đặc trưng về văn hóa, xã hội, và là những cộng đồng gắn bó chặt chẽ.
Thông tin thêm về các phường:
- Phường Vĩnh Hội cũ: các phường 1, 2, 3 và 4 hiện nay
- Phường Lý Nhơn cũ: một phần phường 9 và một phần phường 8 hiện nay
- Phường Cây Bàng cũ: một phần phường 9 và một phần phường 8 hiện nay
- Phường Xóm Chiếu cũ: phường 13 và một phần phường 15 hiện nay
- Phường Khánh Hội cũ: các phường 16, 18 và một phần phường 15 hiện nay
- Khu vực trung tâm: Là khu vực tập trung phát triển các công trình thương mại, dịch vụ, văn hóa, du lịch,… bao gồm các phường 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9.
- Khu vực đô thị mới: Là khu vực tập trung phát triển các khu đô thị hiện đại, đồng bộ, bao gồm các phường 10, 12, 13, 14, 15, 16, 18.
- Khu vực đô thị ven sông: Là khu vực tập trung phát triển các khu đô thị sinh thái, xanh, sạch, đẹp, gắn với các công trình di tích lịch sử, văn hóa, bao gồm các phường 17, 19.
Xem thêm: Quận 4 có những đường gì, bật mí cung đường VIP nhất Quận 4
5. Một số địa điểm nổi bật tại Quận 4
Quận 4 là một quận nội thành của Thành phố Hồ Chí Minh sở hữu nhiều địa điểm nổi bật, thu hút du khách và người dân địa phương ghé thăm. Một số địa điểm nổi bật tại quận 4 bao gồm:
- Bến Nhà Rồng
Bến Nhà Rồng là một trong những cảng lịch sử quan trọng của thành phố Hồ Chí Minh, mang trong mình nét đẹp văn hóa và lịch sử đặc biệt.
- Cầu Mống
Cầu Mống là một trong những cầu quan trọng kết nối Quận 4 với các khu vực lân cận, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông và di chuyển.
- Phố Bích Họa
Đây được xem là một con phố đặc trưng với những tác phẩm nghệ thuật đường phố độc đáo, tạo nên bức tranh sắc màu và sự sống động cho không gian đô thị.
- Chợ Xóm Chiếu Quận 4
Chợ Xóm Chiếu là một trong những chợ lớn nhất ở quận 4. Chợ chuyên bán các mặt hàng thực phẩm tươi sống, hải sản, đồ khô,…
- Du thuyền ăn uống sang trọng độc đáo – Saigon Princess
Du thuyền sẽ là điểm đến độc đáo với không gian ăn uống trên sông Sài Gòn, mang đến trải nghiệm ẩm thực và giải trí tuyệt vời cho du khách và người dân địa phương.
- Công viên Khánh Hội Quận 4
Công viên Khánh Hội là một công viên nằm ở trung tâm quận 4. Công viên có diện tích rộng rãi, thoáng mát, là nơi lý tưởng để vui chơi, giải trí, thư giãn.
- Phố ẩm thực – Vĩnh Khánh
Đây là một địa điểm ăn uống nổi tiếng ở quận 4. Phố chuyên bán các món ăn đặc sản của miền Tây Nam Bộ, như: bún mắm, lẩu mắm,…
Đến với Quận 4 hôm nay, bạn sẽ dễ nhận ra sự đổi thay bộ mặt đô thị Quận 4. Nếu như lúc trước vùng đất cù lao Khánh Hội nằm trong thế cô lập thì giờ đây đã thông thương sang các khu trung tâm thành phố và các quận lân cận như Quận 1, Quận 5, Quận 7, Quận 8 bởi chính những cây cầu hiện đại mới xây dựng.
Những thành tựu nổi bật về chỉnh trang kiến thiết đô thị đã tạo nên một diện mạo mới cho Quận 4. Những cây cầu Calmette, Ông Lãnh, Nguyễn Văn Cừ với dáng dấp hiện đại đang uốn lượn bắt qua rạch Bến Nghé tạo không gian gần gũi hơn, làm tăng thêm vẻ mỹ quan và mở rộng góc nhìn từ vùng đất Quận 4 sang Quận 1, Quận 5, Quận 8 những khu đô thị trung tâm của thành phố.
Nhìn về hướng Đông bắc, cầu Khánh Hội cạnh Bến Nhà Rồng đang vươn mình sang khu vực phường Bến Nghé, phường Bến Thành – Quận 1, sẵn sàng đưa bạn đến khu thương mại, tài chính sầm uất nhất thành phố từ trước đến nay. Cầu Kênh Tẻ sánh cùng cầu Tân Thuận 1 và 2 nối liền Quận 4 với khu vực phía Nam, sang Quận 7 và huyện Nhà Bè, đã sớm đưa đường Khánh Hội và Nguyễn Tất Thành Quận 4 trở thành trục lộ chính liên thông các khu vực lân cận.
Nhiều con đường nhỏ hẹp trước đây được mở rộng hoặc nối dài hơn như đường Hoàng Diệu, Bến Vân Đồn, nhiều con đường mới được xây dựng như đường Khánh Hội, Tân Vĩnh, đường 41, đường 48, đường Phường 1,.. đã góp phần phát triển mạng lưới giao thông đường bộ đô thị, góp phần phát triển kinh tế và tăng cường sự giao lưu giữa các khu vực dân cư.
Với những tiềm năng và hướng phát triển trên, quận 4 sẽ trở thành một quận trung tâm của thành phố Hồ Chí Minh, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội của quận và của thành phố.
Thông tin liên hệ Tường Phát LAND:
- Hotline: 0909.614.569
- Website: https://tuongphatland.com/
- Fanpage: https://www.facebook.com/tuongphatland
- Youtube: https://www.youtube.com/@tuongphatland
